ประวัติปฏิทินธรรมคำกลอนพุทธทาส : ครบรอบ 25 ปีปฏิทินธรรมคำกลอนพุทธทาส : Booktime

เมนู

๒๗ ปี ปฏิทินธรรมคำกลอนพุทธทาส

ย้อนถอยหลังไปก่อนปีพุทธศักราช ๒๕๒๕ นายบัญชา เฉลิมชัยกิจ ก่อตั้งสำนักพิมพ์ “สุขภาพ” ขึ้น ในระยะแรกๆ ก็พิมพ์หนังสือแนวสุขภาพออกจำหน่าย แต่ เนื่องจากนายบัญชามีความเลื่อมใสศรัทธาในคำสอนของท่านพุทธทาสเป็นทุนเดิมอยู่แล้วตั้งแต่ปีพุทธศักราช ๒๕๐๘ จึงคิดจะพิมพ์หนังสือธรรมะของท่านพุทธทาส นายบัญชาเดินทางไปกราบนมัสการท่านพุทธทาส เพื่อขออนุญาตจัดพิมพ์ผลงานของท่าน ท่านพุทธทาสแนะนำว่า หากจะพิมพ์หนังสือธรรมะควรเติมคำว่า “ใจ” ลงไปเป็น “สุขภาพใจ” ด้วยความเมตตาแนะนำตั้งชื่อให้ของท่านพุทธทาส สำนักพิมพ์สุขภาพใจ จึงถือกำเนิดขึ้นมานับตั้งแต่ปีพุทธศักราช ๒๕๒๕ ที่นอกจากพิมพ์หนังสือธรรมะแล้วยังพิมพ์หนังสือแนวสุขภาพและแนวสร้างสรรค์อื่นๆ ภายใต้ชื่อสำนักพิมพ์สุขภาพใจไปด้วย

สืบมาจนปีพุทธศักราช ๒๕๓๖ ท่านพุทธทาสมรณภาพ สำนักพิมพ์สุขภาพใจ มีความเชื่อตามที่ท่านพุทธทาสเคยสอนว่า พุทธทาสยังไม่ตาย เพราะธรรมะของท่านยังอยู่ จะขอสืบต่อธรรมะของท่านต่อไป จึงได้ทำปฏิทินตั้งโต๊ะ ปีพุทธศักราช ๒๕๓๗ ออกมา เป็นปฏิทินที่มีภาพและข้อความเล่าประวัติย่อๆ ของท่านพุทธทาส พิมพ์ออกมาแจกเป็นธรรมทานจำนวนหนึ่ง เพื่อรำลึกถึงพระคุณของท่าน

ปฏิทินปีพุทธศักราช ๒๕๓๗ นับเป็นปฏิทินปีแรกที่จัดทำขึ้น มีขนาดแนวตั้ง ๕.๗๕ นิ้ว แนวนอน ๘.๕ นิ้ว ใบปฏิทินมีจำนวน ๗ ใบ ขาตั้งปฏิทินแนวตั้ง ๕.๗๕ นิ้ว แนวนอน ๘.๕ นิ้ว ปรากฏว่าได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก

ปีพุทธศักราช ๒๕๓๘ จึงจัดทำปฏิทินธรรมตั้งโต๊ะออกมาอีก มีใบปฏิทินและขาตั้งขนาดเท่าเดิม แต่เพิ่มจำนวนใบปฏิทินเป็น ๘ ใบ เป็นการนำเอาภาพที่เป็นภาพวาดปฏิจจสมุปบาท ศิลปะแนวพุทธแบบทิเบต ที่ท่านพระอาจารย์สุชาติ ปัญญาทีโป แห่งสวนโมกขพลาราม วาดขึ้นเพื่อเผยแผ่ธรรม

ปีพุทธศักราช ๒๕๓๙ ว่างเว้นการจัดพิมพ์ปฏิทินไป ๑ ปี

ปี พ.ศ. ๒๕๔๐ เป็นปีที่ ๓ เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ คุณเมตตา พานิช ประธานกรรมการธรรมทานมูลนิธิได้ช่วยชี้แนะและสนับสนุนให้สำนักพิมพ์สุขภาพใจ นำเอาบทประพันธ์ที่เป็นทั้งกาพย์ กลอน และโคลงธรรมะ ซึ่งท่านพุทธทาสรังสรรค์ไว้ในนามปากกา “สิริวยาส” มาจัดพิมพ์เป็นปฏิทินจำหน่าย เป็นปฏิทินตั้งโต๊ะขนาดแนวตั้ง ๗ นิ้ว แนวนอน ๘.๒๕ นิ้ว มีใบปฏิทินจำนวน ๑๓ ใบ ขาตั้งแนวตั้ง ๗ นิ้ว แนวนอน ๘.๒๕ นิ้ว ปรากฏว่าได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก

ที่มาของคำกลอนประกอบภาพของท่านอาจารย์พุทธทาสภิกขุ คือช่วงที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ มีประชาชนเดินทางไปนมัสการท่านและถ่ายภาพเก็บไว้เป็นที่ระลึก พร้อมกับอัดภาพเหล่านั้นส่งไปถวายท่านเป็นจำนวนมาก ประกอบกับมีช่างภาพท้องถิ่น และช่างภาพฝีมือดี ได้ถ่ายภาพถวายท่านอาจารย์ไว้อีก ท่านพุทธทาสเห็นว่าน่าจะทำภาพเหล่านั้นให้เกิดประโยชน์ต่อผู้อื่นและหวังจะให้ผู้ถ่ายภาพเหล่านั้นได้บุญมากขึ้น จึงแต่งบทประพันธ์ร้อยกรองคติธรรมประกอบภาพไว้ พร้อมกับบอกศิษย์ใกล้ชิดให้เก็บไว้ใช้ประโยชน์ในอนาคต ท่านพุทธทาสเคยพูดไว้ว่า ภาพเปล่าๆ มีประโยชน์น้อย ถ้าได้เขียนข้อธรรมะไว้บนภาพสักหน่อยก็จะมีประโยชน์มากขึ้น ท่านได้เขียนกลอนอธิบายการใช้เอาไว้หลายบท ยกตัวอย่างบทหนึ่งว่า

แต่งบทธรรม ประจำภาพ

รวมรูปภาพ    ถ่ายฟรี     มีคนถ่าย
ให้มากมาย   หลายปี    มีหลากเหลือ
มิรู้จะใช้    ไฉนกัน    มันเหลือเฟือ
นึกเอื้อเฟื้อ   ท่านผู้ถ่าย ให้ได้บุญ
ค่อยๆ คิด   รจิตธรรม   เป็นคำกลอน
ที่พอเป็น   คำสอน   ไว้เกื้อหนุน
บ้างเป็นเพียง ข้อคติ   ที่เป็นคุณ
มุ่งเจือจุน   ปัญญา    ศรัทธาเทียว
บันเทิงธรรม   เป็นกำไร   อยู่ในตัว
บ้างน่าหัว,   น่าเศร้า,   น่าหวาดเสียว
อ่านบรรทัด   ดูภาพเรื่อย   ไปทีเดียว
แต่ละเที่ยว เหนี่ยวเนื้อธรรม ฉ่ำทุกตอน ฯ

ปี พ.ศ. ๒๕๔๑ จนถึงปี ๒๕๕๒ ก็ยังคงทำปฏิทินขนาดเท่าปี ๒๕๔๐ ออกมาอย่างปกติเพียงแต่พัฒนาดีไซด์ปกและเนื้อในใบปฏิทินออกมาเรื่อยๆ
ปีพุทธศักราช ๒๕๕๓ มีการเปลี่ยนแปลงรูปลักษณ์อีกครั้ง คือขาปฏิทินพิมพ์บนกระดาษลูกฟูก แล้วไดคัตพับทำเป็นขาปฏิทิน และขาก็มีขนาดใหญ่ขึ้นเป็นขนาดแนวตั้ง ๘.๒๕ นิ้ว แนวนอน ๘.๒๕ นิ้ว แต่ขนาดและจำนวนใบปฏิทินเท่าเดิม เนื่องจากมีกระบวนการผลิตค่อนข้างยุ่งยาก จึงยกเลิกการผลิตในลักษณะนี้ในปีถัดมา

ปีพุทธศักราช ๒๕๕๔ จึงมีการเปลี่ยนแปลงอีกครั้งหนึ่ง โดยที่ใบปฏิทินเท่าเดิม แต่เปลี่ยนกลับไปใช้กระดาษแข็งจั่วปังทำขาให้มีขนาดใหญ่แนวตั้ง ๘.๒๕ นิ้วแนวนอน ๘.๒๕ นิ้ว ในขณะที่ใบปฏิทินขนาดแนวตั้ง ๗ นิ้ว แนวนอน ๘.๒๕ นิ้ว จึงทำให้ขาตั้งมีเนื้อที่ว่าง ตำแหน่งนี้เองที่สามารถซีลสกรีนชื่อหน่วยงาน ห้าง ร้าน บริษัท หรือแม้กระทั่งชื่อตัวเองแจกเป็นของขวัญของฝากได้ และที่พิเศษไปกว่าปีอื่นๆ ที่ผ่านมาคือ ตัวกล่องที่ห่อหุ้มปฏิทินมีการออกแบบปฏิทินครบทั้ง ๑๒ เดือนลงไป ทำเป็นปฏิทินแขวนได้อีกหนึ่งชิ้น ทำให้เกิดสโลแกนว่า ให้หนึ่งได้ถึงสอง หรือซื้อหนึ่งได้ถึงสอง คือ ได้ทั้งปฏิทินตั้งโต๊ะและปฏิทินแขวนในคราวเดียวกัน

ปีพุทธศักราช ๒๕๖๒ เป็นปีที่ ๒๕ ของปฏิทินธรรมคำกลอนพุทธทาส มีความคิดเอาเทคโนโลยีโลกโซเชียลเข้าเพิ่มเติมรับใช้ธรรมะ โดยผู้ใช้ปฏิทินจะได้เห็นภาพถ่าย ได้อ่านบทประพันธ์ แล้วยังได้ฟังเสียงอ่านบทธรรมนั้นเพียงแค่ใช้โทรศัพท์มือสแกนที่คิวอาร์โค้ตก็จะได้ฟังเสียงครบทั้ง ๑๒ เดือน มีเสียงอ่านของท่านอาจารย์พุทธทาส ๕ บท เสียงของอาจารย์เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ศิลปินแห่งชาติ ๔ บท และเสียงอ่านของคุณแทนคุณ จิตต์อิสระ คนรุ่นใหม่ที่สนใจธรรมะอีก ๓ บท เป็นการเพิ่มอรรถรสการใช้ปฏิทิน ทำให้เกิดสโลแกนใหม่ว่า ให้ ๑ ให้ถึง ๓ คือได้ปฏิทินตั้งโต๊ะ ปฏิทินแขวน แล้วยังได้เสียงธรรมคำร้อยกรอง ให้ได้ฟังอีกด้วย

ลำดับปีปฏิทินธรรมพุทธทาส